Permacultuur, wilde kruiden en een portie 'Deutsche Freundlichkeit: Lebensgarten

'Praxiswochenende Permakultur - Wildkräutergarten anlegen' … een hele boterham als cursusnaam. Na een verkwikkende vierdaagse bij de familie Krijnsen in Enschede, was het even heel hard doorstampen geblazen. Zonder kaart of GPS – zelfs geen knooppunt te bespeuren – gingen we 'naakt' de Duitse wegen op. Enkele dorpjes hadden we neergeschreven om onze weg naar Steyerberg te vinden. De eerste avond bleken we echter al heel wat kilometers omwegen meegezeuld te hebben. Gelukkig kregen we per toeval een privé-terrein met moerasmeer aangeboden om ons tentje op uit te stallen. Een flesje appelbier sloegen wij dan ook niet af. Prosit! 

De volgende dag bleven we even vasthouden aan de baan alvorens we beseften dat we zo Steyerberg niet snel zouden halen. Met ons beste Duits konden we de kilometers snel doen slinken. Afgepeigerd en uitgeblust gingen we die avond op zoek naar een grasperkje waarop ons tentje de nacht kon doorbrengen. Deze keer verliep het niet zo vlot, al zullen vooral onze oververmoeide lijven die op onze hoofden gegrift stonden, daar iets mee te maken hebben gehad. Gelukkig zagen we plots een watergevende man aan wie we de weg naar de dichtstbijzijnde camping konden vragen. Maar niets van. Met wijdopen – en zelfs wijdere – armen ontving hij ons en maande hij ons aan om naar onze ouders te bellen. Een warm bed, lekker eten en een beetje vriendelijkheid: al heel snel waren we helemaal opgekikkerd. Klaar om ons doel, Steyerberg, tegemoet te gaan. Toen we in al ons enthousiasme 'het spoor' eventjes wat bijster waren, botsten we per toeval op Rosita, die ons naast de goede wegomschrijving ook een sapje én een ijsje gaf. Van Duitse gastvrijheid gesproken!

Eenmaal in de ecologische woongemeenschap Lebensgarten, in Steyerberg, ging alles in een snelle vaart. Korte kennismaking en na ons tentje neergeploft te hebben – en tegelijkertijd onze tweede slang op Duitse bodem vast te stellen. Waarom zou een mens nog naar Costa Rica gaan om wilde diertjes te spotten? – vlogen we de wild weelderige permacultuurtuin in. Eerst volbrachten we onze eerste 'opdracht': een kruidenberg ontdoen van al z'n onkruidigheden, om zo de andere planten ademruimte te geven en plaats te maken voor nieuwe kruiden. Met composterende blaadjes bedekten we de vrijgekomen bodem, om daarna de onkruidsnippers daarover uit te strooien: mulching, een veelgehoord codewoord binnen de permacultuur. 

We werden tijdens ons ontdekkingsweekend begeleid door Declan Kennedy en Annette van der Werf.

Professor Declan Kennedy is een man met een rijkelijke gevuld palmares die barst van de wijsheden. Overal ter wereld heeft hij lessen permacultuur verspreid. Bovendien was hij jarenlang het hoofd van GEN- Global Network Ecovillage dat hij mee hielp oprichten.Via Annette, een Hollandse die reeds 22 jaar in Duitsland woont, maakten we kennis met eetbare wilde kruiden. Het herderstasje is trouwens onze favoriet! Vooral het hartjesmotief kon ons bekoren.

Na een 'zenmoment' waarop Declan een nieuwe stroom water in gang zette , en wij centimeter per centimeter het water verderop zagen kruipen, kregen we een nieuwe taak: onze eigen kruidenberg tot leven wekken. Met tijm, rozemarijn, origano en ander lekkers… naar het zuiden gericht en enkele wilde bloemen daartussenin , hopen we dat ook hier binnenkort een weelderig kruidenrijk uit de grond gestampt wordt. Om de warmte voor de kruiden te garanderen, omringden we elke plant met voldoende stenen. Daarna verstrooiden we daartussen verdroogd gras, opnieuw ter bedekking van de bodem. Fier poseerden we vol overgave op de kruidenberg.

's Avonds kookten we met z'n allen met de wilde kruiden die we gedurende de kruidenwandeling in onze mandjes gelegd hadden. In combinatie met de verse groentjes van Jean-Philippe, de biologische groenteboer van Lebensgarten. Op het gepachte stukje grond dat hij bewerkt, voorziet hij zijn klanten van groentemandjes. Door het gebruik van permacultuur en dus door van een kleine ruimte meer gebruik te maken dan gelijk welke monocultuurlandbouwer, lukt dat ook. Al blijft het een moeilijke zaak om zichzelf en zijn gezinnetje van een volwaardig inkomen te voorzien. Experimenteren en proberen, neemt nu eenmaal tijd in beslag. Maar in zijn serre ging het wondergoed. De salade ontsproot daar overal, terwijl de groeiende tomatenplanten omringd worden met wortels en andere groentegespuis. Eenmaal die lagere groenten geplukt zijn kunnen de tomaten nog volop gebruik maken van hun ruimte en uitgroeien tot blozende bollen. 

Maar dus de maaltijd: boven het buitenvuurtje werd een grote 'heksenketel' gevuld met wilde kruiden, nog wilder gesneden groentjes en tomatenpuree. Ook werd pesto gemaakt uit het groensel dat onze mandjes te bieden had en margarine werd met verschillende soorten bloemen tot een pittig smeersel verwerkt. De herderstasjes bakten op de pan, het spinazieachtige kruid vormde een brei en het brood werd aangesneden. Een heerlijke maaltijd uit Annettes mouw geschud. 

Na de cursus kregen we er nog een uitgebreid gesprek met Declan Kennedy bovenop. In het cafeetje in Lebensgarten waar ze volgens hem van kilometers ver komen om van de biologische taarten te smullen. Het is maar een woord: wij konden niet anders dan ook een proevertje te nemen.

De man vertelt over zijn rijkelijk gevulde carrière alsof hij elk detail nog levendig kon herinneren. Lebensgarten is ontstaan rond drie woorden: creativiteit, vrede en tolerantie. Die woorden nemen nog steeds een belangrijke plaats in, in de woongemeenschap. Het begon vrij klein met zo'n zeven families, maar ondertussen leven er hier al 20 tot 25.

Elke ecovillage is anders. In Lebensgarten liggen de accenten vooral op educatie en persoonlijke ontwikkeling. Tal van cursussen worden georganiseerd. Declan gaf overal ter wereld lessen permacultuur, maar kon het daardoor jarenlang niet echt toepassen in zijn eigen leefomgeving. Nu hij wat minder reist, heeft hij eindelijk de tijd gevonden om in Lebensgarten zelf aan de slag te gaan. Met de huidige groep rond hem, krijgt hij heel wat morele steun. En je merkt in de wilde tuin waar wij de cursus volgden dat experimenteren een doel op zich is.

Het leuke voor ons was dat er een heel verscheidene groep mensen deelnam aan de cursus. Van bewoners van Lebensgarten tot een Duitse kledinghandelaar die stilletjes aan het pad naar duurzaamheid betrad. Van een ontdekkend gezinnetje tot ecotrippers die in hun beste Duits een nieuwe energie in de groep bliezen. Ja wohl, wir haben genossen und gelernt!

Tschüss!

Permaculture, wild herbs and a portion 'Deutsche Freundlichkeit': Lebensgarten

'Praxiswochenende Permakultur - Wildkräutergarten anlegen' … now that's a seminar name! After four amazing days with the Krijnsens family in Enschede, we had to take our bikes and move our legs again. Without a map or GPS, we discovered quite 'naked' the German streets. We only wrote down some names of small villages in Germany we had to cross to reach Steyerberg. At the first evening it was already clear that we had done too many kilometres. Fortunately we got a private terrain with a swamp. Of course we had to celebrate that with a bottle of apple beer. Prosit! 

 

The next day we took the same roads, untill we had to admit that we wouldn't make it to Steyerberg that way. So we started to ask people in our best German for the shortest route which happened to work out very well. That evening we were exhausted but happy. A very kind man who was watering his plants gave us exactly what we needed: a warm bed, a phone call home, good food and a lot of kindness. The next day we were totally ready to go to Steyerberg. When we in all our enthusiasm had lost track a little bit, we met Rosita. She didn't only show us the way but she also invited us into her house for some juice and icecream which we greatfully accepted of course. These people really made our days!

In the ecological community Lebensgarten, we had a short introduction, put up our tent – and we saw our second German snake … why would anyone go to Costa Rica to spot wild animals? – and then we went to the wild permaculture garden. Our first mission: to release a hill full of herbs of its weed. After weeding we covered the earth with composting leaves and fine cut rests of weeds. That is what we call 'mulching' the big word of permaculture! 

Declan Kennedy is a man who has a lot of wisdom to give. Everywhere in the world he spread the word of permaculture. But only a couple of years ago he found the time to start experimenting in Lebensgarten itself. He realised that it was crazy to spread the world all over the world but not in his own community.

Annette, a Dutch woman who already lived in Germany for 22 years, taught us a lot about edible wild herbs – but for us it was sometimes difficult to know the correct translation in Dutch. The 'shepherd's purse' with its heart motive was our favorite. When Declan started a new stream of water we experienced a moment of Zen. We saw the water crowling very slowly further and further. After that we got a new task: making our own mountain of herbs. With thyme, rosemary and other herbs, planted with their heads in the southern direction and some wild flowers in between, we hope there soon will be a sumptuous herbal kingdom. To guarantee the warmth of the herbs, we covered the earth around them with stones. The earth between it we covered with hay.

 

In the evening we cooked a meal with the wild herbs we had been picking during the wild herbs hike. Next to that we had some fresh vegetables of the biological farmer of Lebensgarten, Jean-Philippe. On the ground that he uses to grow vegetables, he tries to provide enough vegetable boxes for all his clients. Even with the use of permaculture it is quite difficult to have an income for him and his family. But by using permaculture you see that every piece of ground is used efficiently. Not one monoculture farmer has the same amount of efficiency. Experimenting and trying takes a long time. But in his greenhouse everything grows like crazy! The salad comes up everywhere and the carrots in combination with the tomatoes seem to do very well. Once the small vegetables are ready to eat, the tomatoes get enough space to grow untill they are big, blushing balls. 

 

So, the dinner. Above the bonfire, a big kettle was hanging filled with wild herbs, vegetables and tomato sauce. We also made pesto and margarine with different kinds of flowers and herbs. The 'shepherd's purse' we baked, the herb that looked like spinach we cooked and the bread and pasta was ready to eat. It was a delicious, creative meal Annette gave us. 

After the seminar, we had a long interview with Declan Kennedy – with the taste of a biological piece of cake at the same time. The man told us about his rich career as an architect, professor of permaculture and the start of the ecovillage Lebensgarten. This community is built around three words: creativity, peace and tolerance. They started with seven families but now there are more than 100 people living there. 

In 1990-91 he also started the Global Ecovillage Network, which he led for a long time. So he knows a lot about the 'phenomenon ecovillage'. In Lebensgarten the emphasis lies on education and personal development, but every ecovillage is different. 

The seminar was very enriching. It was interesting to see the diversity of people who took the course. From people who lived in Lebensgarten, to a German clothing seller who was trying to live his life more sustainable. From a discovering family to two ecotrippers who tried to use their best German and blew some new energy in the group. Ja wohl, wir habben genossen, gegessen und gelernt!

Tschüss!